بایگانی برچسب: s

خونریزی لثه یکی از مشکلات سلامت دهان و دندان است که معمولاً متخصصین ریشه دندان یا اندودنتیست ها در طول فعالیت روزانه خود بارها با آن مواجه می‌شوند. برخی از افراد به دلایل مختلفی دچار خونریزی می‌شوند که نمی‌توان آن را یک مشکل حاد در نظر گرفت. اما برخی از افراد به دلایل دیگری دچار خونریزی در دندان و فک خود می‌شوند که به‌مرورزمان مشکل آنها بیشتر شده و به مراجعه به دندان‌پزشک نیاز خواهند داشت. این دسته از افراد لازم دارند که منبع خونریزی خود را شناسایی کنند و اگر این خونریزی به دلایل حاد دندانپزشکی باشد باید نسبت به رفع آن اقدام کنند.

 خونریزی لثه اگر ادامه داشته باشد لازم است که به یک متخصص ریشه دندان مراجعه شود و شرایط لازم برای درمان آن فراهم شود. بسیاری از افراد نسبت به این موضوع بی‌تفاوت بوده و حتی تا زمانی که شدت آن بالا نگیرد، نسبت به رفع آن اقدام نمی‌کنند. مرحله اولیه بیماری لثه به مانند تورم خود را نشان می‌دهند و پس از آن باعث ایجاد رنگدانه ها و درنهایت نوعی کبودی در لثه می‌شود. حال اگر در مراحل اولیه نسبت به درمان آن اقدام نشود، در مراحل بعدی منجر به خونریزی شده و درنهایت موجب از دست رفتن دندان خواهد شد.

 در این مطلب ما قصد داریم عوامل ایجاد خونریزی لثه و همچنین راه‌های درمانی آن را به تفصیل شرح دهیم و نحوه جلوگیری از آن را بیان کنیم. پس با ما همراه باشید!

علت خونریزی لثه

 همان‌طور که عنوان شد، خونریزی لثه شامل چند مرحله می‌شود که در هر کدام از این مراحل یک مشکل ویژه و بخصوص برای فک و دندان‌ها به وجود می‌آید. هر کدام از این مشکلات در گام بعدی موجب بیماری‌ها و مسائل متعددی دیگری می‌شود که در نهایت به خونریزی ختم می‌شود. با این ‌وجود علت شایع خونریزی لثه را می‌توان به دو مورد کلی دسته‌بندی کرد:

• مشکلات دهان و دندان: تورم لثه، زخم شدن دهان و دندان، تحمل فشارهای مکانیکی و عصبی، و مشکلات پریودنتال
• مشکلات سلامت عمومی: دیابت، ایدز، سوءتغذیه، مشکل قلبی، فشار خون بالا، داروهای آسپرین، برخی از مسکن‌های درد، بعضی داروهای ضد افسردگی و غیره می‌تواند باعث خونریزی لثه شود.

 بیماری های لثه

 بیماری لثه ممکن است به علت عوامل مختلفی ایجاد شود که شایع‌ترین علت آن عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. به‌طورکلی کسانی که نمی‌توانند نکات بهداشتی را به شکل مناسب اجرا کنند، با یک دهان پر از باکتری مواجه هستند که با بزاق آن‌ها ترکیب می‌شود و یک لایه چسبنده به نام پلاک بر روی دندان‌ها ایجاد می‌کند. متأسفانه پلاک دندان بسیار پایدار بوده و باکتری‌ها را به مدت بیشتری بر روی دندان حفظ می‌کند. از سوی دیگر زمانی که این فرد از غذاهای نوشیدنی‌های با کربوهیدرات بالا استفاده می‌کنند، باکتری‌ها از این مواد به عنوان مواد مغذی استفاده کرده و باعث ایجاد نوعی اسید می‌شود که برای تحریک لثه و ملتهب کردن آنها کافی است.

در گام دوم، عدم توجه به لثه باعث می‌شود که این باکتری‌ها و شرایط آنها پیشرفت کرده مشکلات فرد وارد فاز بعدی می‌شوند. در این فاز لثه‌ها به‌مرورزمان دچار خونریزی شده و فرد به یک مشکل رایج به نام خونریزی لثه مبتلا خواهد شد. به‌طورکلی عوامل ایجاد التهاب در لثه و درنهایت خونریزی لثه را می‌توان به موارد زیر ارتباط داد:

• ضعف بهداشت دهان و دندان
• مصرف توتون و تنباکو
• سابقه خانوادگی بیماری لثه
• سوء تغذیه و کمبود ویتامین‌ها
• مشکل
• دیابت
• سن – بیماری لثه در افراد مسن بیشتر شایع است
• سیستم ایمنی ضعیف – HIV و ایدز بدخیمی.
• شیمی درمانی و پرتودرمانی
• غربالگری و ضعف تروماتیک
• تغییرات هورمونی در دختران / زنان

علائم خونریزی لثه

 به‌طورکلی  علائم خونریزی  لثه بسیار واضح هستند و شخص بیمار با کمی دقت می‌تواند آنها را تشخیص دهند. بااین‌وجود دندان پزشکان و متخصصین ریشه دندان توصیه می‌کنند که در صورت مواجهه با علائم ابتدائی این بیماری بلافاصله به دندانپزشکی ارتودنتیست شخصی خود مراجعه کرده برای مقابله با آن برنامه ریزی کنید. علائم خونریزی لثه عبارت‌اند از: بوی بد دهان، قرمزی، تورم لثه، خونریزی‌های خفیف و شدید، حساسیت دندان، دندانهای لق و نرم و حتی  از بین رفتن درد دندان‌ها.

نکته‌ای که در مورد این علائم وجود دارد این است که شاید در مراحل ابتدایی بسیار خفیف باشند و فرد به آنها اهمیت ندهند. اما مراحل اولیه در مورد خونریزی لثه بسیار مهم بوده و فرد باید در همین فاز نسبت به کنترل آن اقدام کند. در برخی از موارد ممکن است خونریزی به حدی کم باشد که به هنگام غذا خوردن توسط فرد بلعیده شده و امکان تشخیص آن نباشد. به هر حال فرد در این مرحله باید مراقبت بیشتری از دهان و دندان خود انجام دهد تا بتواند به‌راحتی مشکل خود را تشخیص دهد.

راه‌های پیشگیری از خونریزی لثه

 برای جلوگیری از خونریزی لثه می‌توان به‌راحتی برنامه‌های بهداشتی و مراقبت از دهان و دندان انجام داد درنهایت از ایجاد آن ممانعت به عمل آورد. برخی از راه‌های پیشگیری عبارت‌اند از:

• شستشوی دهان و دندان بعد از هر بار غذا خوردن و در برخی موارد استفاده از محلول دهان‌شویه کلرهگزیدین؛
• استفاده از خمیردندان مناسب همراه با مسواک‌های نرم و یا مسواک‌های برقی
• استفاده از نخ دندان و خلال دندان؛
• ماساژ روزانه‌ی لثه و اطراف دندان‌ها؛
• عادت به خوردن و جویدن غذاهای فیبردار و سخت، سعی کنید غذاهای نرم را به یک عادت تبدیل نکنید؛
• اجتناب از مصرف توتون و تنباکو؛
• داشتن برنامه منظم برای پاک کردن دندان‌ها و حذف پلاک از روی آنها؛
• مراجعه به پزشک یا اندودنتیست به صورت هر ۶ ماه یکبار پیشگیری از خونریزی لثه.

درمان خونریزی لثه

 شیوه‌های درمانی خونریزی لثه بسیار متفاوت هستند و با توجه به شدت بیماری معمولاً اندودنتیست سعی می‌کنند که روش‌های مختلفی را پیشنهاد دهد. عمومی‌ترین روش برای درمان خونریزی لثه استفاده از دهان‌شویه ضدعفونی حاوی کلرهگزیدین یا بتادین گارگل است که روش مناسبی محسوب می‌شود. البته زمانی که شدت خونریزی بسیار بالا باشد، ممکن است شیوه‌های درمانی شدیدتری مانند جراحی پریودنتال پیشنهاد شود. در برخی موارد پیشنهاد می‌شود که دندان‌های آسیب دیده از بین رفته و باید کنده شوند.

به‌طورمعمول آنتی‌بیوتیک‌ها مانند مترونیدازول، داکسی سایکلین، آموکسی سیلین بر اساس شرایط استفاده می‌شوند که تشخیص آن بر عهده دندان‌پزشک یا اندودنتیست است که نحوه مقابله با خونریزی لثه را انتخاب می‌کنند. البته جراحی دندان به عنوان آخرین راه پیشنهادی انتخاب می‌شود که معمولاً چاره دیگری برای پزشک باقی نمی‌ماند.

درمان ریشه دندان یا در اصطلاح عصب کشی دندان یکی از شیوه‌های دندانپزشکی برای جلوگیری از پیشروی عفونت دندان و به وجود آمدن عواقب جدیتر است که دندان‌ها را در برابر مشکلات مختلف محافظت می‌کند. اگر شما هم از کسانی هستید که اخیراً اندودنتیست ها به شما اطلاع داده‌اند که باید دندان‌های خود را از عصب کشی کنید، به احتمال زیاد کمی عصبی هستید و در مورد نتیجه آن نگران هستید. اما در حقیقت هیچ نیازی به نگرانی نیست و درمان ریشه دندان یک شیوه کاملاً معمولی است که هر ساله میلیون ها نفر در دنیا آن را انجام می‌دهند و معمولاً در عرض چند ساعت نیز تکمیل می‌شود.

 به عنوان یک مرکز مرتبط با درمان ریشه دندان، در ادامه ده سؤال پرتکرار که به تکرار پرسیده می شود راذکر می‌کنیم و به عنوان یک متخصص اندودنتیست به آنها جواب می‌دهیم. پس با ما همراه باشید!

۱-    چرا افراد مختلف به درمان ریشه دندان نیاز دارند؟

بررسی استفاده از درمان ریشه دندان اهمیت بسیاری دارد به خوبی می‌تواند نقش درمان ریشه دندان در حفظ آنها را نشان دهد. مشکلات متعددی ممکن است برای فرد رخ دهد که به این شیوه درمانی نیاز دارد. برخی از شایع‌ترین مشکل‌ها عبارتند از شکاف در دندان، شکستگی، حفره‌های جدی و عفونت در ریشه دندان.

اساساً تمامی این شرایط باعث ایجاد عفونت در ریشه دندان منجر می‌شود و باید شیوه‌های مختلفی برای اصلاح آن در نظر گرفت. بنابراین می‌توان گفت که افراد مختلفی برای استفاده از شیوه درمان ریشه دندان کاندید هستند و هر کدام از آنها ممکن است به دلایل مختلفی مجبور به استفاده از این شیوه درمانی شوند. البته نتیجه نهایی که این بیماران دریافت می‌کنند این است که از پدیده از دست دادن دندان رها می‌شوند.

۲-    عفونت ریشه دندان چیست و چگونه از آن اطلاع داشته باشند؟

 هنگامی که در بخش پایینی دندان‌ها (زیر لثه) حفره‌های ایجاد می‌شود، باکتری‌ها به سرعت به بخش داخلی دندان نفوذ کرده و باعث از بین رفتن بخش‌های داخلی و زنده آن می‌شود. این وضعیت برای سلامتی دندانها و لثه‌ها بسیار بد است و فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف دهان ایجاد می‌کند. اگر روش درمانی مختلفی برای این موضوع در نظر گرفته نشود، باعث از بین رفتن دندان‌ها و ایجاد بیماری‌های شدید در لثه می‌شود.

 تشخیص عفونت ریشه دندان گاهی اوقات می‌تواند بسیار ساده باشد و در برخی موارد پیچیده‌تر است. معمولان تشخیص دادن آنها توسط دندانپزشک یا اندودنتیست صورت می‌گیرد و حتی در برخی موارد ممکن است چندان درد محسوسی نیز نداشته باشد. از لحاظ ظاهری، می‌توان به وجود  تاول‌های همانند جوش، التهاب در لثه، تغییر رنگ دندان‌ها، حساسیت به موارد مختلف و حتی درد اشاره کرد. البته توجه داشته باشید که درمان ریشه دندان ممکن است در برخی از آنها کارایی داشته باشد و اگر وضعیت عفونت بسیار حاد باشد، ممکن است اندودنتیست یا دندانپزشک برای خارج کردن دندان بیمار اقدام کند.

۳-    در جریان درمان ریشه دندان چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

درمان ریشه دندان معمولاً شامل سه یا چهار فرآیند جداگانه است که معمولاً چند ساعت طول می‌کشد. این فرایند ممکن است برای دندانپزشک یا اندودنتیست دشوار و پیچیده باشد، با درد یا استرس برای بیمار همراه نیست و بیمار تنها کاری که باید انجام دهد این است که برای مدت طولانی بنشیند. این شیوه درمانی از ایجاد یک سوراخ در قسمت بالایی دندان شروع می‌شود که توسط مته‌های مخصوص صورت می‌گیرد. در گام دوم، اندودنتیست با استفاده از یک ابزار خاص اقدام به تخلیه پالپ دندان و قسمتهای عفونی آن می‌کند.

پس از خالی کردن دندان توسط دستگاه‌های مکنده قوی، فضای داخلی دندان با استفاده از مواد آنتی بیوتیک و ضدعفونی کننده قوی شستشو داده می‌شود و تمام باکتری‌های آن از بین می‌رود. در مرحله بعدی، این فضای داخلی با استفاده از ماده گوتاپرکا پر می‌شود و از این طریق یک مانع بزرگ برای حمله باکتری‌ها بوجود می‌آید. آخرین مرحله درمان ارتودنسی شامل قرار دادن تاج دندان می‌شود که معمولاً چند روز بعد از پر کردن دندان انجام می‌شود، اما تصمیم نهایی در مورد آن بر عهده اندودنتیست و بیمار است

۴-    چرا دندانپزشک پس از درمان از تاج دندان برای من استفاده می‌کند؟

هنگامی که درمان ریشه دندان کامل می‌شود، دندانپزشک باید به دنبال یک گزینه برای بازسازی دندان باشد و به سراغ گزینه‌هایی مانند استفاده از تاج دندان برای پوشاندن سطح دندان می‌رود.  معمولاً زمانی که بخش‌های داخلی دندان تخلیه می‌شود، اندودنتیست با استفاده از مواد مختلف، بخش‌های داخلی دندان را ضدعفونی کرده و باکتری‌ها را از بین می‌برد. در مرحله بعدی با استفاده از مواد پرکننده، تمامی قسمت‌های برداشته شده را پر می‌کند و از این طریق از وجود آمدن عفونت مجدد جلوگیری می‌کند. اما نمی‌توان این مرحله را آخرین مرحله درمان ریشه دندان دانست، زیرا ممکن است باکتری‌ها مجدداً به بخش‌های داخلی نفوذ کنند.

 به همین دلیل استفاده از تاج دندان و پوشش دادن سطح دندان کمک می‌کند که فرآیند تعمیر دندان به شکل کامل صورت گیرد. معمولاً اندودنتیست ها توانایی قرار دادن تاج دندان را دارند و معمولاً خودشان این قسمت را انجام می‌دهند؛ اما اگر در این زمینه مهارت کافی نداشته باشد، به بیمار توصیه می‌کند که تاج دندان را برعهده یک دندانپزشک ماهر قرار دهند.

۵-    آیا روش درمان ریشه دندان درد آور است؟

 وجود درد در جریان درمان ریشه دندان بسیار نادر است؛ زیرا اندودنتیست ها سعی می‌کنند که با استفاده از بی حس کننده‌های مختلف عصب‌های دندان را به طور کامل غیر فعال کنند. این روش برای رفع درد دندان و جلوگیری از درد ناشی از برداشتن آن طراحی شده است و فرد هیچ گونه دردی احساس نمی‌کند. البته زمانی که اثر این داروهای بی حس کننده از بین می‌رود، ممکن است به دلیل التهاب کمی درد و تورم وجود داشته باشند که به عنوان بخشی طبیعی از جریان درمان ریشه دندان شناخته می‌شود و مدت کوتاهی در دهان فرد باقی می‌ماند.

چرا جراحی اندودنسی انجام می‌شود؟

جراحی‌ اندودنسی برای نجات دندان در شرایط مختلف انجام می‌شود:

• ممکن است جراحی برای تشخیص انجام شود. در صورتی که دائماً علائمی در دهان دارید اما هیچ مشکلی در عکس پرتوی ایکس دیده نمی‌شود ممکن است مجرا یا شکستگی ریز درد دندان وجود داشته باشد که در درمان‌های غیر جراحی قابل شناسایی نیست. در چنین مواردی جراحی به اندودنتیست امکان می‌دهد بتواند تمامی ریشه دندان را بررسی نماید و مشکل را حل کند.
• گاهی اوقات رسوبات کلسیم باعث می‌شود مجرای ریشه بیش از حد باریک شده و ابزارهای دندانپزشکی نتوانند در عصب‌ کشی معمولی غیر جراحی، مجرای ریشه دندان را کاملاً تمیز کنند و به انتهای ریشه دسترسی داشته باشند. در صورتی که دندان کلسیتی شده باشد اندودنتیست ممکن است جراحی اندودنسی را برای تمیز کردن و مهر و موم کردن این بخش از مجرای ریشه انجام دهد.
• معمولاً دندانی که تحت عصب‌ کشی قرار گرفت است می‌تواند در صورت مراقبت مناسب تا آخر عمر به شما خدمت کند و دیگر هرگز نیاز به درمان اندودنسی در آینده نداشته باشد. با این حال در برخی موارد ممکن است دندان به خوبی التیام یافته باشد و یا دچار عفونت مجدد شود. ممکن است دندان درد را چند ماه یا حتی چند سال پس از درمان موفق ریشه تجربه نمایید. در صورتی که این اتفاق رخ دهد ممکن است با کمک جراحی بتوان دندان را نجات داد.
• ممکن است جراحی اندودنسی برای درمان آسیب ‌دیدگی سطوح ریشه دندان و استخوان پیرامون آن انجام شود.

اگر چه درمان‌های جراحی زیادی وجود دارند که می‌توانند دندان را نجات دهند اما متداولترین و مؤثرترین آنها عملی به نام جراح یا اپیکواِکتومی (apicoectomy ) است. هنگامی که پس از عصب‌ کشی همچنان التهاب و عفونت در ناحیه استخوانی پیرامون نوک ریشه دندان وجود داشته باشد ممکن است نیاز به اپیکواِکتومی احساس شود.

اپیکواِکتومی چیست؟

در اپیکواِکتومی بافت لثه پیرامون نوک ریشه دندان برش خورده و باز می‌شود تا دندانپزشک به استخوانی که در پس آن قرار گرفته، دسترسی داشته باشد و بتواند از طریق این برش، بافت‌های عفونی یا ملتهب را بردارد. به ‌طور کلی اپیکواِکتومی به جراحی قطع کردن نوک ریشه دندان گفته می‌شود. ممکن است پس از برداشتن بافت‌های آلوده، کمی مواد پر کننده مخصوص در نوک ریشه دندان قرار داده شود تا مجرای ریشه مهر و موم و بسته شود. سپس با چند بخیه برش ایجاد شده در لثه بسته می‌شود. بس از چند ماه استخوان پیرامون نوک ریشه التیام پیدا می‌کند.

انواع دیگر جراحی اندودنسی چیست؟

از جمله انواع دیگر جراحی اندودنسی می‌توان به تقسیم کردن دندان به دو نیم و ترمیم ریشه آسیب ‌دیده دندان و یا حتی برداشتن یک یا چند ریشه ( قطع ریشه) اشاره کرد. در برخی موارد عمل دیگری به نام بازکاشت تعمدی یا درمان ریشه در خارج از دهان ممکن است انجام شود. در این عمل جراحی ابتدا دندان از حفره دندان خارج شده و در حالی که در خارج از دهان قرار دارد تحت درمان قرار می‌گیرد و سپس دوباره در حفره دندان کاشته و پیوند می‌شود. این عمل جراحی برای نجات دندان انجام می‌شود.

آیا اپیکواِکتومی درد دارد؟

این عمل جراحی تحت بی‌ حسی موضعی انجام می‌شود بنابراین در حین درمان دردی احساس نمی‌کنید. اما پس از برطرف ‌شدن تاثیر بی حسی ممکن است مقداری ناراحتی، درد و تورم در ناحیه برش تجربه کنید. این کاملاً طبیعی بوده و می‌توانید برای کنترل درد از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید.

چه مدت پس از جراحی می‌توانیم به کارهای روزمره برسیم؟

بیشتر بیماران روز بعد از در جراحی می‌توانند فعالیت‌های روزمره از جمله رفتن سر کار یا دانشگاه را از سر بگیرند.

از کجا بدانیم درمان موفقیت ‌آمیز بوده است؟

جراحی اندودنسی به این دلیل انجام می‌شود که دندان‌پزشک معتقد است بهترین راه برای نجات دندان شما همین کار است. با این حال در هیچ درمانی هیچ تضمینی وجود ندارد که نتایج همیشه موفقیت ‌آمیز باشد. بنابراین پس از جراحی باید چکاپهای منظم دندانپزشکی داشته باشید.

به جای اپیکواِکتومی چه درمان‌های دیگری می‌توان انجام داد؟

اغلب تنها درمان جایگزین، کشیدن دندان است. در صورتی ‌که می‌خواهید دندان خود را بکشید باید آن را با نوعی پروتز مصنوعی مانند دندان مصنوعی، ایمپلنت‌ یا بریج جایگزین نمایید.

فرو رفتن دندان در لثه

گاهی اوقات در نتیجه وارد آمدن ضربه و جراحت به دندان، ممکن است بخشی از آن در حفره دندان فرو برود. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد باید بلافاصله مراقبت درمانی صورت بگیرد و دندان به موقعیت درست بازگردانده شده و در جای خود پایدار شود. در صورتی که دندان دائمی در حفره دندان فرو رفته باشد معمولاً باید عصب‌ کشی (درمان ریشه) انجام شود. درمان باید ظرف چند روز پس از جراحت صورت بگیرد. بخشی از درمان دارویی خاصی به نام یک هیدروکسید کلسیم است که در داخل دندان قرار داده می‌شود.

در شرایطی که بخشی از دندان از حفره دندان خارج شده باشد، درمان دندانپزشکی فوری برای تغییر موقعیت و با ثبات کردن آن لازم است. در صورتی که پالپ دندان سالم باشد، نیازی به درمان دیگری وجود ندارد. با این حال در صورتی که پالپ آسیب ‌دیده یا دچار عفونت شود باید عصب ‌کشی انجام شود.

کنده شدن دندان

در صورتی‌ که دندانتان کامل از جای خود جدا و کنده شود باید هر چه سریع تر به اندودنتیست مراجعه کنید. نکته مهم این است که دندان کنده شده را باید به دقت با خود حمل کرده و به دندانپزشک برسانید و مراقب باشید آسیبی نبیند. از لحظه‌ ای  که دندان از حفره خود جدا می‌شود تا زمانی که پیوند میشود، باید مرطوب بماند. دندان را می‌توانید در یک لیوان شیر و یا لیوان آب خالی بگذارید. می‌توانید کمی نمک به آب اضافه کنید. نجات دندان بستگی زیادی به طول مدتی که دندان در خارج از دهان قرار دارد و نحوه حمل آن دارد. به خاطر داشته باشید تنها دندان‌های دائمی باید دوباره در جای خود کاشته شوند و این کار در مورد دندان‌های شیری معمولاً لازم نیست. از آنجایی‌ که عصب ها و رگهای خونی دندان هنگام وارد آمدن ضربه و کنده شدن دندان آسیب دیده ‌اند، باید عصب ‌کشی انجام شود. بهترین زمان برای عصب ‌کشی را دندانپزشک مشخص می‌کند.

آسیب‌های دندان‌های کودکان

در صورتی که یک دندان دائمی در حال رشد که هنوز به رشد کامل نرسیده است دچار آسیب ‌دیدگی شود، ملاحظات خاصی باید در نظر گرفته شود. در این موارد باید رشد ریشه دندان مد نظر قرار بگیرد.

دندان نابالغ ممکن است برای افزایش احتمال نجات به یکی از درمان‌های زیر نیاز داشته باشد:

اپکسوژنز

هدف از اپکسوژنز (apexogenesis ) در دندان‌های آسیب ‌دیده ای که هنوز به رشد کامل نرسیده ‌اند، نجات پالپ زنده دندان است تا فرآیند رشد ریشه با بستن نوک ریشه ادامه پیدا کند. در حین این درمان داروی خاصی برای تقویت رشد نرمال و بالغ شدن ریشه در داخل دندان قرار داده می‌شود. سپس دندان آسیب دیده تحت نظر قرار می‌گیرد تا مشخص شود آیا تشکیل و رشد ریشه انجام شده است یا نه. در مواردی که پالپ التیام پیدا می‌کند هیچ درمان دیگری لازم نیست. هر چه رشد ریشه کامل‌تر شود احتمال نجات دندان بیشتر می‌شود.

اپکسیفیکاسیون

در صورتی که بافت زنده داخل دندان در حال رشد، آسیب غیر قابل بازگشت دیده باشد درمانی به نام اپکسیفیکاسیون (apexification ) انجام می‌شود. هدف از این درمان کمک به تشکیل بافت‌های سخت پیرامون نوک ریشه است که به بستن نوک ریشه کمک کرده و امکان پر کردن مجرای ریشه را فراهم می‌سازند. از آنجایی ‌که یکپارچگی ساختاری دندان ممکن است در هم ریخته باشد، باید ترمیم نهایی مناسبی برای دندان در نظر گرفته شود.

هر ساله میلیون‌ها دندان در کودکان و بزرگسالان در اثر حوادث و یا تصادفات از جای خود کنده میشود. اما کنده شدن دندان به معنی از دست دادن دندان نیست بلکه با اقدامات فوری می‌توانید دندان خود را نجات داد و دوباره سال‌های سال و یا حتی تا آخر عمر از آن استفاده کنید.

در صورت کنده شدن دندان چه باید کرد؟

مهم‌تر از هر چیز این است که باید بلافاصله اقدام کنید در غیر این صورت برای نجات دندان دیر می‌شود. بهتر است ظرف ۳۰ دقیقه دندان را سالم به دندانپزشک برسانید.

هنگامی که دندان در اثر ضربه از جای خود کنده میشود، عصبها، رگهای خونی و بافتهای پشتیبانی کننده آن آسیب می بینند. عصبها و رگهای خونی ممکن است دیگر ترمیم نشوند. به همین علت دندان کنده شده تحت عصب کشی قرار میگیرد. با این حال استخوان میتواند به ریشه دندان دوباره متصل شده و آن را پشتیبانی کند. احتمال نجات دندان کنده شده در کودکان کم سن بسیار بیشتر است اما در بزرگسالان نیز میتوان دندان را نجات داد.

اقداماتی که هنگام کنده شدن دندان باید انجام دهیم به صورت زیر است:

۱- دندان را از قسمت تاج (بخش سفید رنگ) گرفته و بردارید.

دقت کنید نباید به ریشه دندان دست بزنید. دندان را در محل حادثه رها نکنید بلکه باید به دقت آن را در قسمت تاج بردارید.

۲- در صورتی که دندان خاکی و کثیف شده است با ملایمت آن را بشویید

دندان را تنها باید با آب خالی بشویید تا خاک نِشسته بر روی آن پاک شود. هرگز از صابون و یا مواد شیمیایی برای این منظور استفاده نکنید. دندان را نمالید و نسایید. نباید دندان را خشک کنید. نباید دندان را در پارچه یا دستمال بپیچید.

۳- در صورت امکان بلافاصله دندان را در حفره دندان قرار دهید

بلافاصله دندان را به دهان بازگردانده و در داخل حفره (سوکت) خود قرار دهید. توجه داشته باشید نباید دندان را زیاد فشار دهید بلکه با انگشت آن را در جای خود با ملایمت و با کمی فشار قرار دهید. برای قرار دادن دندان در جایگاه خود، از تاج آن را بگیرید. سپس دهان خود را به آرامی ببندید. برای نگه داشتن دندان میتوانید با ملایمت آن را گاز بگیرید و یا با انگشت آن را نگه دارید.

۴- در تمام مدت دندان را مرطوب نگه دارید

در تمام مدت تا زمانی که پیوند انجام شود، دندان باید در دهان و یا جای دیگر، مرطوب بماند. اگر نمیتوانید دندان را در دهان نگه دارید آن را در یک لیوان شیر بگذارید. دندان را در آب لوله کشی معمولی قرار ندهید چرا که سلولهای حساس ریشه ممکن است نتوانند آب لوله کشی را مدت طولانی تحمل کنند.

۵- ظرف ۳۰ دقیقه خود را به دندانپزشک برسانید

در حالی که دندان را در دهان و یا یک لیوان شیر با خود حمل میکنید فورا به دندانپزشک مراجعه کنید. حتی اگر نتوانستید ظرف ۳۰ دقیقه خود را به دندانپزشک برسانید باز هم با وجود سپری شدن یک یا چند ساعت ممکن است بتوان دندان را نجات داد بنابراین نا امید نشوید.

پیوند دندان کنده شده چگونه است؟

گاهی اوقات بازکاشت دندان کنده شده به آسانی انجام میشود و گاهی نیز ممکن است این کار بسیار پیچیده باشد. برای مثال در شرایطی که دندان یا استخوان شکسته باشد کار به آسانی نخواهد بود. دندانپزشک از آب برای شستشوی ذرات چسبیده در داخل حفره دندان استفاده میکند.

سپس دندان را در جای خود قرار میدهد. مهمترین نکته، بازکاشت فوری دندان است که احتمال موفقیت را بالا میبرد. عصب کشی دندان ممکن است بلافاصله انجام شود و یا با تاخیر صورت بگیرد. این بستگی به مدت زمانی که دندان خارج از دهان بوده است و همچنین فاکتورهای دیگر دارد. در هر صورت دندانپزشک دندان کنده شده را با سیم نرم و کامپوزیت یا مواد دیگری به دندانهای مجاور آتل میکند.

با این کار تا چند روز دندان در جای خود ثابت می ماند. در مورد مدت زمانی که دندان باید آتل بماند دندانپزشک باید تصمیم گیری نماید.

در صورتی که استخوان پیرامون دندان شکستگی نداشته باشد، ریشه معمولا دوباره به استخوان زیرین متصل میشود. این پیوند مجدد دندان معمولا سه تا چهار هفته طول میکشد. در صورتی که آسیب بیشتر باشد ممکن است شش تا هشت هفته این فرایند پیوند دندان طول بکشد.

سه تا شش ماه بعد باید دندان دوباره معاینه شود. در صورتی که علائمی از عفونت وجود نداشته باشد معاینات سالیانه کافی خواهد بود.

عفونت داخل دندان به عفونتی گفته می‌شود که پالپ و ریشه را درگیر می‌کند و از آن به ‌عنوان پالپیت یاد می‌شود . عفونت به طرق مختلف در دندان ایجاد می‌شود. عوامل عفونت هر چه که باشد باید هر چه سریع تر تحت درمان قرار بگیرد تا جلوی گسترش آن و همچنین آسیب‌های ماندگار و گسترده گرفته شود.

عوامل عفونت داخل دندان

• پوسیدگی دندان

عفونت ممکن است در اثر پوسیدگی دندان اتفاق بیفتد. دندان توسط لایه سخت و مقاومی به نام مینا محافظت می‌شود. مینا همان لایه سفید رنگ دندان است که در حالت نرمال تمامی سطح دندان را پوشانده است. در صورتی که بهداشت دهان را به خوبی رعایت نکنید، پلاک‌های باکتریایی در سطح دندان تشکیل شده و در اثر فعالیت آنها اسید تولید می‌شود. اسید باعث حل شدن مینا و باز شدن راه نفوذ باکتری‌ها به داخل دندان می‌شود. همچنین عوامل دیگری مانند مصرف غذاهای اسیدی به صورت مداوم، مصرف غذاهای حاوی قند زیاد و عدم انجام جرم گیری به موقع به فرسایش مینا و ایجاد پوسیدگی دندان کمک می‌کند. هنگامی که پوسیدگی از مینا عبور کرده و به لایه عاج می‌رسد، دندان در خطر قرار می‌گیرد چرا که عاج نرم‌تر از مینا بوده و بسیار آسیب ‌پذیر است. باکتری‌ها از طریق مینا خود را به پالپ رسانده و عفونت را گسترش می‌دهند. پالپ حاوی رگهای خونی، عصب ها و بافت همبند بوده و تنها بخش زنده دندان به شمار می‌آید. در صورتی که عفونت به پالپ برسد دیگر نمی‌توان با پر کردن دندان مشکل را برطرف نمود بلکه باید عصب‌ کشی انجام دهید.

• آسیب‌هایی فیزیکی مانند ترک ‌خوردگی و شکستگی

در صورتی که دندان در اثر وارد آمدن ضربه‌ های ناگهانی و یا فشار بیش از حد ترک برداشته و یا بشکند، راه نفوذ آلودگی‌های داخل دهان به پالپ باز می‌شود. در صورتی که شکستگی را خیلی زود درمان کنید، راه نفوذ باکتریها بسته می‌شود اما در صورتی که این کار فوراً انجام نشود، باکتری‌ها وارد دندان می‌شوند. به این ترتیب عفونت ایجاد می‌شود. عواملی مانند استفاده از دندان به عنوان ابزار برای مثال شکستن پسته و بادام و یا باز کردن در بطری با دندان ، زمین خوردن، بازی‌های برخوردی و ضربه دیدن دندان، تصادفات، دندان قروچه و به هم فشردن شدن دندان‌ها و همچنین قرار گیری دندان در معرض سرما و گرمای شدید می‌تواند باعث شکستن یا ترک برداشتن آن شود.

اشتباهات دندان‌پزشکی

گاهی اوقات ممکن است در حین درمان دندانپزشکی مشکلاتی از قبیل حرارت بیش از حد در حین دریل کردن اتفاق بیفتد و باعث آسیب ‌دیدگی دندان شود. استفاده نادرست از انواع درمان‌های شامل نور و لیزر نیز می‌تواند باعث آسیب دیدن دندان شود. همچنین ممکن است عفونت از جمله عوارض جانبی درمان‌هایی مانند کاشت ایمپلنت، عصب ‌کشی و یا کشیدن دندان مجاور باشد. اگر چه التهاب معمولاً همراه با عفونت باکتریایی است اما گاهی اوقات ممکن است به علت عوامل دیگری مانند صدمات مکرر اتفاق بیفتد. هنگامی که پالپ دچار التهاب می‌شود، فشار داخل آن افزایش پیدا می‌کند. این افزایش فشار باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب‌های دندان و بافت‌های پیرامون آن می‌شود. فشار حاصل از التهاب ممکن است تب خفیف تا شدید ایجاد نماید که بستگی به شدت التهاب و واکنش بدن فرد دارد. به خاطر داشته باشید که بر خلاف سایر بخش‌های بدن که در آنها افزایش فشار را بافت‌های نرم پیرامون متحمل می‌شوند، در پالپ وضعیت متفاوت بوده و از آنجایی که محفظه پالپ توسط بافتهای سخت عاج احاطه شده است فضایی برای تورم وجود ندارد. در نتیجه به واسطه التهاب فشار جریان خون افزایش یافته و درد احساس میشود.

عفونت لثه

در موارد نادر عفونت داخل دندان در اثر بیماری و عفونت لثه ایجاد می‌شود. به این صورت که عفونت داخل لثه گسترش یافته و به دندان نفوذ میکند. در شکل بالا در تصویر سمت چپ لثه سالم و در تصویر سمت راست لثه بیمار را مشاهده میکنید.

عصب کشی یا درمان ریشه چیست؟

عصب کشی یا درمان ریشه به فرایندی گفته می‌شود که در آن بافت‌های داخل دندان تخلیه شده و دندان پاکسازی  می‌شود. علت نیاز به عصب کشی، التهاب و عفونت فضای داخلی دندان است که به آن پالپ گفته می‌شود. در صورتی که عواملی مانند پوسیدگی عمیق باعث آسیب دیدن پالپ شوند، تنها راه درمان تخلیه محفظه پالپ است. در صورت عفونت گسترش پیدا کرده و به ریشه دندان‌های مجاور، استخوان پیرامون و حتی جریان خون گسترش می‌یابد. هنگامی که با دندان درد به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، ممکن است مشکلتان تنها چند دستور ساده برطرف شود و یا مجبور به عصب کشی و یا حتی کشیدن دندان باشید. روش درمان بستگی به علت دندان درد دارد.

تشخیص نیاز به عصب کشی چگونه است؟

هنگامی که به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، دندان‌پزشک پس از شنیدن صحبت‌های شما در مورد علائم و نگرانی‌های تان، دهان شما را معاینه کرده و احتمالاً آزمایش‌هایی برای تأیید تشخیص توصیه می‌کند. به این ترتیب مشخص می‌شود آیا نیاز به عصب کشی دارید یا خیر.

روش‌های معاینه و تشخیص نیاز به عصب ‌کشی دندان

• عکس پرتوی ایکس
• بررسی و شناسایی دملهای مداوم یا مکرر لثه
• شناسایی تغییر رنگ دندان
• نمایان شدن عصبهای دندان
• تست دق یا ضربه
• تست سرما و گرما
• تست الکتریکی
• بی ‌حسی انتخابی
• تست حفره

معمولا تمام روش‌های گفته شده برای معاینه دندان استفاده نمی‌شود و ضرورتی ندارد همه این روش‌ها انجام شوند. همچنین توجه داشته باشید دندانی که نیاز به عصب کشی دارد لزوماً نباید دمل در لثه ایجاد کرده باشد یا باعث تغییر رنگ دندان شده باشد بلکه حتی ممکن است درد هم ایجاد نکند. در بیشتر موارد حتی یکی از روش‌های نام برده مانند عکس پرتوی ایکس می‌تواند اطلاعات کاملی در مورد دندان در اختیار دندانپزشک قرار دهد. با این حال برای تأیید و وضعیت ممکن است از چند روش دیگر بهره برده شود.

• عکس پرتوی ایکس

گاهی اوقات ممکن است دندانی که دچار مشکل شده هیچ درد و تورمی ایجاد نکند بنابراین شما متوجه نیاز فوری دندان به درمان نمی‌شوید. به همین علت چکاپهای منظم دندانپزشکی اهمیت دارد. در عکس‌های پرتوی ایکس بسیاری از مشکلات دندانی حتی اگر در مراحل اولیه باشند شناسایی می‌شوند و به سرعت تحت درمان قرار می‌گیرند، بدون این که نیاز به درمان‌های پیچیده و تهاجمی داشته باشند.

عکس پرتوی ایکس مشکلات زیادی را بر اساس میزان عبور پرتو مشخص می‌کند. نفوذ پذیری بافت‌های مختلف در مقابل پرتوی ایکس متفاوت است و همین موضوع باعث شناسایی انواع ساختارها و ضایعات دهانی می‌شود. برای مثال ممکن است نوک ریشه دندان بافت مدور متفاوتی را نشان دهد که نشان دهنده آبسه است. همچنین تغییرات استخوان به علت عفونت داخل دندان در این تصاویر مشخص می‌شود. با این حال توجه داشته باشید عکس‌های پرتو ایکس همیشه به صورت صد در صد نمی‌تواند یافته عصب کشی دندان را نشان دهد. از طرفی عناصر مشکوکی ممکن است در عکس دیده شود در حالی که هیچ مشکل آسیب‌ شناختی ندارد. بنابراین استفاده از این روش در ترکیب با روش‌های دیگر بسیار مطمئن‌تر خواهد بود.

• دمل لثه

یکی دیگر از نکات مهم که دندانپزشک هنگام معاینه دهان به آن توجه می‌کند، وجود یا عدم وجود دمل در لثه است که در دندانپزشکی به آن فیستول (fistulous tract) گفته می‌شود. در حقیقت دمل لثه یا فیستول به ترشحات چرکی گفته می‌شود که عفونت داخل دندان را به سمت دهان هدایت کرده و به جای نفوذ به بافت‌های نرم اطراف دندان در دهان تخلیه می‌شود. بنابراین در این حالت چرک داخل دندان راهی به بیرون پیدا کرده است. همچنین ممکن است چرک تجمع یافته در داخل دندان وارد بافت‌های نرم شده و باعث تورم شود. در صورتی که مسیر تخلیه چرک مسدود شده باشد، معمولاً به جای تخلیه و ترشح آن به داخل دهان، شاهد تورم لثه خواهیم بود. در هر حالت معمولاً این نواحی به لمس حساس هستند اما لزوماً تجربه این وضعیت به معنی نیاز به عصب کشی نیست. در برخی موارد ضایعات مشابهی ایجاد می‌شود که در اثر عفونت لثه اتفاق افتاد است و ربطی به پالپ دندان ندارد.

• تغییر رنگ دندان

هنگامی که دندان دچار تغییر رنگ می‌شود معنی آن ایجاد تغییراتی در فضای عصبی داخل دندان است. در بسیاری از موارد تغییر رنگ دندان نشان ‌دهنده نیاز به عصب کشی می‌باشد. اغلب تغییر رنگ دندان به عنوان یکی از پیامدهای نوعی ضربه دیدن یا ترومای دندان است. جالب است بدانید در برخی موارد ممکن است ۱۰ سال طول بکشد تا تغییر رنگ اتفاق بیفتد. توجه داشته باشید تغییر رنگ دندان ممکن است همراه با دندان درد و یا تورم لثه نباشد . از طرفی سیاه شدن دندان همیشه به معنی نیاز به عصب کشی نیست. این نشانه باید همراه با علایم دیگر باشد تا بتوان علت آن را به صورت دقیق تشخیص داده و درمان نمود.

• نمایان شدن عصب ها

از آنجایی که نمی‌توان به راحتی مشخص کرد عصب دندان چقدر به سطح دندان نزدیک است، نمایان شدن عصب حتی ممکن است در اثر اشتباهات دندان‌پزشکی نیز اتفاق بیفتد. در این موارد باید عصب کشی انجام شود چرا که نمایان شدن عصب ها باعث تخریب بافت‌ها در آینده خواهد شد. همان طور که پیش‌تر گفته شد عصب ها و رگهای خونی در بخش داخلی دندان که به آن پالپ گفته می‌شود قرار دارند.

• تست پالپ

عکس‌های پرتوی ایکس، دمل لثه، تغییر رنگ دندان و نمایان شدن عصب نشانگرهای اصلی نیاز به عصب کشی دندان هستند. با این حال ممکن است دندان‌پزشک با استفاده از یک یا چند روش تست پالپ نیاز به عصب کشی دندان را تأیید نماید. تست‌هایی که برای ارزیابی وضعیت آسیب‌دیدگی پالپ و نیاز به عصب کشی انجام شود عبارتند از:

• ضربه زدن به دندان
• قرار دادن دندان در معرض محرک داغ یا سرد
• بی ‌حسی انتخابی
• تست حفره
• تست الکتریکی
• عکس پرتوی ایکس در زوایای مختلف