درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

درمان غیر جراحی اندودنتیک، یا درمان ریشه (عصب کشی)، علیرغم چالش‌های آناتومیک و آسیب شناسانه‌ی آن، از موفقیت‌های بالینی بالایی برخوردار بوده است. در مواردی که بیماری به بخش پری‌ آپیکال گسترش نیافته باشد، موفقیت بیش از 90 درصد است، در حالی که مطالعات حاکی از آن است که وجود کانال‌های ریشه‌ی عفونی و گسترش بیماری درون فضای پری آپیکال، موجب کاهش میزان بهبودی شده‌اند. در صورت تداوم درد و یا تورم می‌توان عدم بهبود ضایعه‌ی اندودنتیک را تشخیص داد، که احتمالا تغییرات رادیوگرافیک حاکی از افزایش تحلیل استخوان پری آپیکال خواهد بود. التهاب بافت‌ پری آپیکال (دارای علائم پریودنتیت آپیکال) منشاء این درد مداوم است و در صورتی که با گذر زمان تداوم یابد در تصاویر رادیوگرافیک مشاهده خواهد شد که فضای الیاف لیگامان گسترش یافته است یا در نتیجه‌ی تحلیل استخوان و تورم بافت‌های نرم، ضایعه‌ی استخوانی آپیکال شکل گرفته است. دندان‌هایی که تحت درمان اندودنتیک قرار گرفته‌اند و ظاهرا بهبود نمی‌یابند، الزاما نیاز به کشیدن دندان و تعویض آن با یک ایمپلنت ندارند. در بسیاری از این موارد، ممکن است نیاز باشد دندان طبق برنامه تحت درمان غیر جراحی قرار گیرد که هدف آن زدودن بیشتر عفونت از فضای کانال ریشه خواهد بود تا از این طریق پریودنتیت آپیکال بهبود یابد. در مواردی که درمان غیر جراحی قادر به حل مشکل نیست، موارد مقاوم و درمان ناپذیر را می‌توان با تشخیص درست، از طریق اندودانتیکس میکروسرجری نجات داد.

درمان ریشه چیست؟

درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

اپیکواکتومی در گسترده‌ترین معنای خود، درمانی است که در آن نوک ریشه‌ی دندان عفونی قطع شده و پس از آن، ماده‌‌ای پر کننده برای سیل کردن (مهر و موم کردن) انتهای دندان روی آن قرار می‌گیرد. در گذشته، این فرایند جراحی توسط متخصص اندودانتیکس (جراحی کانال ریشه)، جراح دهان و دندان و نیز دندانپزشک‌های عمومی با استفاده از تکنیک‌های سنتی آماده‌سازی فضای کانال انجام می‌شد. در روش سنتی با استفاده از تیغه‌ی گرد متصل به دسته‌ای صاف و نیز با استفاده از آمالگام به عنوان ماده‌ی پرکننده‌ی انتهای ریشه، فرایند درمان ریشه‌ی عفونی انجام می‌شد. پیشرفت‌های چند دهه‌ی اخیر، که مورد تایید تحقیقات انجام شده هستند، منجر به تقویت این تکنیک‌ها، مواد و ابزارها شده‌اند. این پیشرفت‌ها روی استفاده از میکروسکوپ جراحی متمرکز هستند که از طریق آن می‌توان در تمام مراحل درمان اجزاء دندان را با بزرگنمایی بسیار بالایی مشاهده نمود.

درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

نتیجه‌ی این نوع جراحی از موفقیت بسیار بالایی برخوردار است. به علت استفاده‌ی گسترده از میکروسکوپ‌های جراحی، جراحی‌های آپیکال امروزی تحت عنوان اندودانتیکس میکروسرجری شناخته می‌شوند، که تفاوت‌های چشمگیری با تکنیک‌های قدیمی دارد. مواد و ابزارهای میکروسرجیکال (جراحی میکروسکوپی) که از جمله اصول تکنیک جراحی آپیکال توسط متخصص اندودانتیکس هستند، جزء دلایل اصلی افزایش موفقیت هستند که به واسطه‌ی آنها می‌توان دندان را از کشیدن نجات داد. میکروسکوپ می‌تواند مشاهده، شناسایی و درمان صحیح عفونت تعداد زیادی از کانال‌ها، مجراها و بخش‌های دارای ساختار غیر طبیعی را فراهم آورد که با استفاده از تکنیک‌های ابزاری قدیمی قابل دسترسی نبودند.

ریشه‌ی دندان از لوله‌هایی به نام “توبولهای عاجی دندان” تشکیل شده است که باکتری به درون آنها نفوذ می‌کند؛ که گاهی اوقات از راه کل سطح ریشه تا اتصال سمنت و دندان صورت می‌گیرد. این حجم از نفوذ باکتری می‌تواند علت احتمالی بیماری آپیکال باشد که مانع بهبودی برخی موارد از درمان‌های اندودنتیک می‌شود. به علت وجود چندین منفذ خروجی که می‌تواند در زاویه‌های تیز ریشه، انحناهای اندک ایجاد نمایند، ممکن است دسترسی و پاکسازی ساختار آپیکال ریشه‌ی دندان حتی پیچیده‌تر از این هم باشد. در شرایط مشابه فایل‌های فلزی ضد زنگ یا نیکل- تیتانیومی ، ممکن است قادر نباشند بدون خطر شکستن فایل از این منطقه عبور کنند، بنابراین, مانع پاکسازی صحیح و ضد عفونی کردن فضای کانال ریشه خواهد شد. بعلاوه، تحلیل آپیکال ممکن است ساختار آناتومی آپیکال را تغییر دهد و درمان موثر انتهای ریشه با روش غیر جراحی را دشوار سازد.

پیشرفت‌های جراحی در دهه‌های اخیر و تاثیرات مثبت آنها روی نتایج

چندین تغییر خاص در رویکرد میکروسرجری باعث افزایش میزان موفقیت این فرایند درمان شده‌اند. این تغییرات عبارتند از:

درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

درمان

1. کمترین میزان برش استخوان، تقریبا 3-4 میلی‌متر
2. برش 3 میلی متر از نوک ریشه برای حذف کانال‌های جانبی و شاخه‌های آپیکال
3. کاهش میزان برش یا عدم برش ریشه در زاویه‌ی شیب دار
4. معاینه‌‌ی دقیق سطوح ریشه‌ی بریده شده برای مشاهده‌ی شکستگی‌ها، مجراها، یا دیگر پیچیدگی‌های ساختاری
5. آماده سازی تا عمق 3 میلی متری مجراهای بلند کانال
6. پر کردن انتهای ریشه با استفاده از MTA (تری اکسید معدنی متراکم)، ماده‌ای متشکل از ترکیب استخوان و سمنت

درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

توانایی کار کردن از راه یک برش کوچک و نیز کاهش میزان استخوان برداشته شده، موجب تسریع فرایند بهبود خواهد شد. با کاهش میزان استخوانی که برداشته می‌شود، بویژه از قسمت تاج دندان، می‌توان سطح باکال را حفظ نمود و از دیگر عفونت‌های پریودنتال پیشگیری نمود که ممکن است منجر به از دست رفتن دندان شوند. استفاده از میکروسکوپ جراحی و ابزراهایی که با هدف خاص طراحی شده‌اند می‌توانند دسترسی به قسمت‌های چالش برانگیز دندان، مانند فضاهای خیلی باریک را ممکن سازند.

درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

یکی از علل اصلی شکست درمان ریشه به روش غیر جراحی عدم پاکسازی و استریل نمودن فضای کانال آپیکال است. در حالی که آماده سازی انتهای ریشه با روش میکروسرجیکال بهتر انجام می‌شود، بعلاوه، قرار دادن مواد پر کننده‌ی دندان در جای دقیق و درست برای سیل (مهر و موم) کردن کانال ریشه و نیز اندازه‌ی دقیق عمق و ضخامت مواد مورد نیاز نیز با دقت بیشتر انجام خواهند شد. از این راه می‌توان از نشت عفونت به درون دندان جلوگیری نمود و احتمال عفونت مجدد را کاهش داد.

تحقیقات حاکی از آن است که MTA، به واسطه‌ی سازگاری فوق‌العاده‌ی آن با بدن، قابلیت پیوند آن با استخوان و سمنت، ویژگی‌های آنتی باکتریال و سیل کنندگی موثر و بهبود رادیوگرافیک سریع‌تر، برای اندودانتیکس میکروسرجری نسبت به هر ماده‌ی دیگری بهتر است. بعلاوه مانند موادی مثل آمالگام ،موجب تغییر رنگ بافت نرم نیز نخواهد شد. میزان تهاجمی بودن اندودانتیکس میکروسرجری بسیار اندک است زیرا تاج دندان را دست نخورده باقی می‌گذارد و ساختار لثه و پریودنتال را از نظر عملکردی و زیبایی حفظ می‌کند.

درمان ریشه با میکروسکوپ دندانپزشکی

در چه مواردی اندودانتیکس میکروسرجری در طرح درمان قرار می‌گیرد؟

اندودانتیکس میکروسرجری آخرین راه درمان محسوب نمی‌شود. این نوع درمان، بخش تکمیلی درمان ریشه است. بنابراین، در مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بتواند شکل و عملکرد دندان‌های طبیعی را حفظ نماید. نتایج این روش کاملا قابل پیش بینی هستند و می‌تواند با کمترین ناراحتی پس از جراحی، به شکل موثری علل تداوم بیماری آپیکال را از بین ببرد. وقتی دندانی قبلا تحت درمان ریشه قرار گرفته باشد، اما همچنان علائم بیماری در آن مشاهده ‌شوند و بیمار تمایل داشته باشد دندان را حفظ نماید، درمان ریشه باید مورد بررسی قرار گیرد. از دو طریق می‌توان اقدام نمود- شیوه‌ی غیر جراحی با دسترسی از راه تاج دندان، یا با شیوه‌ی جراحی با دسترسی مستقیم به نوک ریشه و منطقه‌ی پری آپیکال دندان بیمار.

هر دو روش موثرند و تحقیقات حاکی از موفقیت 80 درصدی هر دو روش درمان هستند. تصمیم‌گیری برای انتخاب روش درمان خود یک چالش محسوب می‌شود که بایستی بر مبنای شرایط هر بیمار باشد. تحقیقات کنونی نشان داده‌اند که در صورت عدم کفایت درمان اولیه‌ی ریشه‌، موفقیت درمان غیر جراحی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد، به این معنا که جراحی آپیکال نسبت به درمان ریشه (عصب کشی) ارجح است. ممکن است دندانپزشک‌ها استفاده از درمان میکروسرجری را پیشنهاد دهند زیرا معتقدند این گزینه‌ی درمانی نسبت به درمان‌های غیر جراحی، کشیدن دندان و کار گذاشتن ایمپلنت ارجحیت دارد.