چه عواملی باعث مشکلات و بیماریهای پالپ میشوند؟

مشکلات و بیماریهای پالپ

دندان‌ها در حالت طبیعی حاوی رگهای خونی و عصبها می‌باشند که در داخل دندان در محفظه ‌ای به نام پالپ قرار گرفته ‌اند. پالپ تنها بخش زنده دندان است که در دوران رشد مسئول رساندن مواد مغذی به دندان می‌باشد. گاهی اوقات در اثر عوامل مختلفی ممکن است پالپ دچار بیماری شده و نیازمند درمان شود. در اکثر موارد پالپ آسیب دیده باید تخلیه شود تا عفونت به بخش‌های دیگر گسترش پیدا نکند. به این فرایند درمان ریشه (روت کانال) یا عصب‌ کشی گفته می‌شود.

عواملی که باعث بیماری پالپ دندان میشوند

• آسیب‌های مداوم

هر گونه تحریک یا آسیب لایه عاج که در طول عمر هر کسی اتفاق می‌افتد، تأثیر تجمعی داشته و بر ظرفیت بازسازی و ترمیم پالپ تأثیر می‌گذارد. منشأ بیماری پالپ عمدتاً عفونت است اما ممکن است عواملی مانند تغییرات مکانیکی، دمایی، شیمیایی یا اسمزی یا سمی نیز باعث آسیب دیدن پالپ شوند.

• پوسیدگی دندان

به محض این که پوسیدگی دندان لایه مینا را از بین برده و به عاج دندان برسد، سموم حاصل از فعالیت باکتری‌ها و مواد آسیب ‌زا از طریق توبولهای عاج نفوذ کرده و وارد فرایندهای ادنتوبلاست میشوند که این امر منجر به پسرفت لایه ادنتوبلاست پالپ ایجاد می‌کنند. در واکنش به این تحریک، پالپ عاج آزرده یا  ( irritation dentine) ایجاد میکند. در صورتی که پوسیدگی پیشروی کند و به بخشی از عاج که نزدیک به پالپ قرار دارد برسد و هم‌زمان لایه محافظ عاج آزرده داخل پالپ از دست رفته باشد یا پوسیدگی به سرعت پیشرفت کرده و به عاج آزرده تازه تشکیل شده برسد، پالپیت حاد ایجاد میشود.

در برخی شرایط این التهاب حاد می‌تواند به نکروز پالپ ( مردن دندان) منتهی شود. گسترش بیشتر پوسیدگی همراه با تهاجم باکتری‌ها از ضایعات پوسیدگی به داخل پالپ، به نکروز عفونی تمامی پالپ ختم می‌گردد.

• عوامل حاصل از درمان های دندانپزشکی

برخی اقدامات درمانی ممکن است باعث آسیب دیدن پالپ شوند.

• دست‌کاری مکانیکی مواد سخت دندان

در حین آماده‌ سازی دندان، توبولهای متعدد عاج نمایان شده و فرآیند ادنتوبلاست در سطح زخم عاج متوقف می‌شود. باز شدن مکانیکی توبولهای عاج و تغییر فشار داخل پالپ باعث می‌شود مایعات داخل دندان از طریق توبولهای عاج به سطح باز عاج جریان پیدا کند که در نتیجه آن پالپ دچار بی آبی و خشکی می‌شود. به علت ترشح مایعات داخل پالپ به سطح باز عاج، ممکن است ادنتوبلاست به شکل منفعل به توبولهای عاج انتقال یابد.

• جراحات مربوط به آماده‌سازی دندان

به دلیل آماده ‌سازی دندان، لایه عاج ممکن است تحت حرارت زیاد قرار گرفته و یا حتی بسوزد. در موارد شدید تاول‌های سوختگی در پالپ شکل می‌گیرند که نشان دهنده تغییرات واکوئل مانند هستند. به طور کلی آسیب‌های ناشی از آماده سازی دندان مانند حرارت زیاد همیشه در ناحیه ادنتوبلاست اتفاق می‌افتد. بنابراین پیامد جراحات حاصل از آماده ‌سازی عاج، ممکن است پالپیت حاد یا مزمن باشد. پالپیت مزمن ممکن است منجربه نکروز پالپ شود، حتی در صورتی که در ابتدا علایم بسیار کمی داشته و یا هیچ علامتی ایجاد ننموده باشد.

• مواد پر کننده دندان

مواد مختلفی که برای پر کردن دندان استفاده می‌شود ممکن است باعث آسیب‌های شیمیایی پالپ دندان شود به خصوص در صورتی که لایه عاج باقی مانده بین پوسیدگی و پالپ نازک باشد.

• چسب مخصوص دندانپزشکی

چسبهای سنگ و سیلیکات به وضوح به پالپ آسیب وارد میکنند.

• پرشدگی آمالگام

در صورتی که پوسیدگی دندان به یک سوم میانی عاج و یا حتی نزدیک‌تر به پالپ رسیده باشند باید پر کننده آمالگام را تنها پس از استفاده از محافظ مناسب عاج استفاده نمود.

• پرشدگی کامپوزیت

این که آیا مواد کامپوزیت آسیبی به پالپ وارد می‌کنند یا خیر در حال حاضر مورد بحث است. اکثر دندانپزشکان اتفاق ‌نظر دارند که این ماده پر کننده دندان ممکن است باعث التهاب مزمن و حتی نکروز پالپ شود. بنابراین هنگام پر کردن دندان با کامپوزیت در موارد پوسیدگی عمیق باید محافظت از پالپ انجام شود.

هنگامی که رزین کامپوزیت در ترکیب با چسب عاج مورد استفاده قرار می‌گیرد، ارزیابی آسیب احتمالی که ممکن است به پالپ دندان وارد شود متفاوت است. چسب عاج در تماس با بافت پالپ ماده ای سیتوتوکسین به شمار می‌آید بنابراین نباید در تماس مستقیم با پالپ قرار بگیرد. حتی در صورتی که لایه عاج سالم و دست نخورده باشد، ترکیبات چسب عاج ممکن است به پالپ نفوذ کند بنابراین بخش‌هایی از عاج که نزدیک به پالپ قرار دارند، باید پیش از استفاده از این مواد به صورت موضعی با محافظت از پالپ تحت درمان قرار بگیرند.

• درمان‌های ارتودنسی

گاهی اوقات ممکن است درمان‌های ارتودنسی منجر به آسیب‌های گسترده پالپ شوند. در شرایطی چنین اتفاقی رخ می‌دهد که فشار وارد شده به آنها بیش از حد تحمل آنها باشد. رشته های عروقی عصبی که از طریق فورامن نوک ریشه وارد پالپ می‌شوند، باید بتوانند حرکت دندان هنگام اعمال نیرو توسط وسیله ارتودنسی و درنتیجه جابه‌جایی نوک ریشه را دنبال کنند. در غیر صورت ممکن است اتصال عصبها و رگهای خونی با پالپ در نوک ریشه تحت فشار قرار گرفته و دچار اختلال شده و یا به طور کامل قطع شود. در این صورت خون رسانی به پالپ متوقف شده و در نتیجه بافت‌های پالپ می‌میرند (نکروز).

• ساییدگی و فرسایش فیزیکی

ساییدگی و فرسایش فیزیکی به معنی از دست رفتن مواد سخت دندان به واسطه تماس دندان‌های بالا و پایین با یکدیگر است و ممکن است باعث آسیب‌های ماندگار شود. هنگامی که براثر دست رفتن ساختار فیزیکی دندان، توبولهای عاج نمایان می‌شود، سموم و مواد دیگر داخل حفره دهان از طریق این توبولها وارد پالپ شده و باعث التهاب آن می‌شود. از نظر فیزیولوژی پالپ برای محافظت از خود در مقابل این مواد آسیب‌زا، عاج اطراف توبولی یا پری توبولار (peritubular ) تولید می‌کند.

• ضربه و تروما دندان

علاوه بر آسیب‌هایی که به بافت‌های پیرامون ریشه وارد می‌شود، ضربه‌ هایی که به دندان وارد می‌شود به پالپ نیز آسیب وارد می‌کند. بنابراین تغییراتی در پالپ ایجاد می‌شود که ممکن است به مرگ کامل بافت‌های پالپ خاتمه یابد. فرایندهای جذب مانند گرانولوم داخلی نیز ممکن است پس از ضربه دیدن دندان اتفاق بیفتد.

• ترک ‌خوردگی دندان

برخی از موارد ترک‌ خوردگی ممکن است باعث پالپیت مزمن و گاهی اوقات پالپیت حاد شود.