دندانپزشک چگونه نیاز به درمان ریشه را تشخیص میدهد؟

عصب کشی یا درمان ریشه چیست؟

عصب کشی یا درمان ریشه به فرایندی گفته می‌شود که در آن بافت‌های داخل دندان تخلیه شده و دندان پاکسازی  می‌شود. علت نیاز به عصب کشی، التهاب و عفونت فضای داخلی دندان است که به آن پالپ گفته می‌شود. در صورتی که عواملی مانند پوسیدگی عمیق باعث آسیب دیدن پالپ شوند، تنها راه درمان تخلیه محفظة پالپ است. در صورت عفونت گسترش پیدا کرده و به ریشه دندان‌های مجاور، استخوان پیرامون و حتی جریان خون گسترش می‌یابد. هنگامی که با دندان درد به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، ممکن است مشکلتان تنها چند دستور ساده برطرف شود و یا مجبور به عصب کشی و یا حتی کشیدن دندان باشید. روش درمان بستگی به علت دندان درد دارد.

شکل- عصب کشی دندان

تشخیص نیاز به عصب کشی چگونه است؟

هنگامی که به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، دندان‌پزشک پس از شنیدن صحبت‌های شما در مورد علائم و نگرانی‌های تان، دهان شما را معاینه کرده و احتمالاً آزمایش‌هایی برای تأیید تشخیص توصیه می‌کند. به این ترتیب مشخص می‌شود آیا نیاز به عصب کشی دارید یا خیر.

روش‌های معاینه و تشخیص نیاز به عصب ‌کشی دندان

• عکس پرتوی ایکس
• بررسی و شناسایی دملهای مداوم یا مکرر لثه
• شناسایی تغییر رنگ دندان
• نمایان شدن عصبهای دندان
• تست دق یا ضربه
• تست سرما و گرما
• تست الکتریکی
• بی ‌حسی انتخابی
• تست حفره

معمولا تمام روش‌های گفته شده برای معاینه دندان استفاده نمی‌شود و ضرورتی ندارد همه این روش‌ها انجام شوند. همچنین توجه داشته باشید دندانی که نیاز به عصب کشی دارد لزوماً نباید دمل در لثه ایجاد کرده باشد یا باعث تغییر رنگ دندان شده باشد بلکه حتی ممکن است درد هم ایجاد نکند. در بیشتر موارد حتی یکی از روش‌های نام برده مانند عکس پرتوی ایکس می‌تواند اطلاعات کاملی در مورد دندان در اختیار دندانپزشک قرار دهد. با این حال برای تأیید و وضعیت ممکن است از چند روش دیگر بهره برده شود.

عکس پرتوی ایکس

• عکس پرتوی ایکس

گاهی اوقات ممکن است دندانی که دچار مشکل شده هیچ درد و تورمی ایجاد نکند بنابراین شما متوجه نیاز فوری دندان به درمان نمی‌شوید. به همین علت چکاپهای منظم دندانپزشکی اهمیت دارد. در عکس‌های پرتوی ایکس بسیاری از مشکلات دندانی حتی اگر در مراحل اولیه باشند شناسایی می‌شوند و به سرعت تحت درمان قرار می‌گیرند، بدون این که نیاز به درمان‌های پیچیده و تهاجمی داشته باشند.

عکس پرتوی ایکس مشکلات زیادی را بر اساس میزان عبور پرتو مشخص می‌کند. نفوذ پذیری بافت‌های مختلف در مقابل پرتوی ایکس متفاوت است و همین موضوع باعث شناسایی انواع ساختارها و ضایعات دهانی می‌شود. برای مثال ممکن است نوک ریشه دندان بافت مدور متفاوتی را نشان دهد که نشان دهنده آبسه است. همچنین تغییرات استخوان به علت عفونت داخل دندان در این تصاویر مشخص می‌شود. با این حال توجه داشته باشید عکس‌های پرتو ایکس همیشه به صورت صد در صد نمی‌تواند یافته عصب کشی دندان را نشان دهد. از طرفی عناصر مشکوکی ممکن است در عکس دیده شود در حالی که هیچ مشکل آسیب‌ شناختی ندارد. بنابراین استفاده از این روش در ترکیب با روش‌های دیگر بسیار مطمئن‌تر خواهد بود.

• دمل لثه

یکی دیگر از نکات مهم که دندانپزشک هنگام معاینه دهان به آن توجه می‌کند، وجود یا عدم وجود دمل در لثه است که در دندانپزشکی به آن فیستول (fistulous tract) گفته می‌شود. در حقیقت دمل لثه یا فیستول به ترشحات چرکی گفته می‌شود که عفونت داخل دندان را به سمت دهان هدایت کرده و به جای نفوذ به بافت‌های نرم اطراف دندان در دهان تخلیه می‌شود. بنابراین در این حالت چرک داخل دندان راهی به بیرون پیدا کرده است. همچنین ممکن است چرک تجمع یافته در داخل دندان وارد بافت‌های نرم شده و باعث تورم شود. در صورتی که مسیر تخلیه چرک مسدود شده باشد، معمولاً به جای تخلیه و ترشح آن به داخل دهان، شاهد تورم لثه خواهیم بود. در هر حالت معمولاً این نواحی به لمس حساس هستند اما لزوماً تجربه این وضعیت به معنی نیاز به عصب کشی نیست. در برخی موارد ضایعات مشابهی ایجاد می‌شود که در اثر عفونت لثه اتفاق افتاد است و ربطی به پالپ دندان ندارد.

• تغییر رنگ دندان

هنگامی که دندان دچار تغییر رنگ می‌شود معنی آن ایجاد تغییراتی در فضای عصبی داخل دندان است. در بسیاری از موارد تغییر رنگ دندان نشان ‌دهنده نیاز به عصب کشی می‌باشد. اغلب تغییر رنگ دندان به عنوان یکی از پیامدهای نوعی ضربه دیدن یا ترومای دندان است. جالب است بدانید در برخی موارد ممکن است 10 سال طول بکشد تا تغییر رنگ اتفاق بیفتد. توجه داشته باشید تغییر رنگ دندان ممکن است همراه با دندان درد و یا تورم لثه نباشد . از طرفی سیاه شدن دندان همیشه به معنی نیاز به عصب کشی نیست. این نشانه باید همراه با علایم دیگر باشد تا بتوان علت آن را به صورت دقیق تشخیص داده و درمان نمود.

• نمایان شدن عصب ها

از آنجایی که نمی‌توان به راحتی مشخص کرد عصب دندان چقدر به سطح دندان نزدیک است، نمایان شدن عصب حتی ممکن است در اثر اشتباهات دندان‌پزشکی نیز اتفاق بیفتد. در این موارد باید عصب کشی انجام شود چرا که نمایان شدن عصب ها باعث تخریب بافت‌ها در آینده خواهد شد. همان طور که پیش‌تر گفته شد عصب ها و رگهای خونی در بخش داخلی دندان که به آن پالپ گفته می‌شود قرار دارند.

• تست پالپ

عکس‌های پرتوی ایکس، دمل لثه، تغییر رنگ دندان و نمایان شدن عصب نشانگرهای اصلی نیاز به عصب کشی دندان هستند. با این حال ممکن است دندان‌پزشک با استفاده از یک یا چند روش تست پالپ نیاز به عصب کشی دندان را تأیید نماید. تست‌هایی که برای ارزیابی وضعیت آسیب‌دیدگی پالپ و نیاز به عصب کشی انجام شود عبارتند از:

• ضربه زدن به دندان
• قرار دادن دندان در معرض محرک داغ یا سرد
• بی ‌حسی انتخابی
• تست حفره
• تست الکتریکی
• عکس پرتوی ایکس در زوایای مختلف