نیاز به درمان ریشه بر اساس تصویر رادیوگرافی – بخش اول

یکی از ارزشمندترین ابزارهای کمکی که دندانپزشک برای تشخیص نیاز دندان به درمان ریشه (عصب کشی) در دسترس دارد، تصویر رادیوگرافی است. در واقع بعید به نظر می رسد که بررسی هر دندان مشکوکی حداقل به یک (یا احتمالاً دو) تصویر رادیوگرافی معمولی (تصاویر دو بعدی با اشعه ایکس) نیاز نداشته باشد. بویژه، برای موارد مشکل آفرین و پیچیده، نیاز به تصاویر رادیوگرافی سه بعدی اجتناب ناپذیر خواهد بود.

در این مقاله و مقاله بعد به شما خواهیم گفت دندانپزشک ها در تصاویر رادیوگرافی به چه علائم و نشانه هایی دقت خواهند کرد.

با استفاده های کنونی از رادیوگرافی دیجیتالی، اصلاً عجیب نیست که بیماران دندانپزشکی، همان لحظه روی صفحه نمایش دندانپزشکی پزشک خود، نگاهی به تصاویر رادیوگرافی گرفته شده از دندان های خود می اندازند. اما آیا می دانند هر نشانه ای حاکی از چیست؟ در این مقاله به شرح یکی از آنها و در مقاله بعد به دیگر تغییرات مشهود در تصاویر رادیوگرافی خواهیم پرداخت.

نیاز به درمان ریشه بر اساس تصویر رادیوگرافی

علائم تصویر رادیوگرافی که حاکی از نیاز دندان به عصب کشی هستند.

متخصصان درمان ریشه، زمانی که به تصویر رادیوگرافی دندان های بیمار نگاهی می اندازند، در پس ذهن خود فهرستی از جزئیات برای چک کردن دارند، که اگر وجود داشته باشند، نشانه های مهمی هستند که نیاز به درمان های مختلفی دارند.

مهم تر از همه اینکه، این علائم و نشانه ها حاکی از تفاوت هایی هستند که دندان های بیمار و دندان های سالم دارند.

• گاهی اوقات این تغییرات آنقدر ظریف هستند که تعبیر آنها دشوار است.
• گاهی اوقات هم این تغییرات آنقدر مشهود هستند که تشخیص اینکه دندان به درمان ریشه نیاز دارد، کاری ساده است.

نیاز به درمان ریشه بر اساس تصویر رادیوگرافی

رادیو لوسنسی پری آپیکال Periapical radiolucency

یکی از بهترین  علائم و نشانه ها در تصاویر رادیوگرافی که بیشترین اطلاعات را ارائه می دهد و حاکی از نیاز احتمالی دندان به درمان ریشه (عصب کشی) است، نقطه سیاه رنگی است که روی نوک ریشه دندان متمرکز است.

• دندانپزشک ها به این نوع نقاط سیاه رنگ تحت عنوان “رادیو لوسنسی پری آپیکال” (میزان نفوذ اشعه از بافت های پیرامون ریشه دندان) اشاره می کنند.

از نظر شکل، غالباً این ضایعه ظاهری مانند “قطره آویزان” دارد.

وجود رادیو لوسنسی پری آپیکال حاکی از چیست؟

خود نقاط سیاه رنگ حاکی از این هستند که چیزی موجب بروز تغییراتی در حجم (سختی) استخوان در آن منطقه شده است.

از نظر آسیب شناسی اندودانتیک:

• این نقطه نشانه وجود عفونت در فضای عصبی داخل دندان است.
• یکی از عوارض جانبی نشت عفونت از داخل دندان به خارج آن (از طریق مجرای نوک ریشه دندان، محل ورود عصب به داخل دندان) بروز واکنش التهابی در بافت های پیرامون آن خواهد بود.
• یکی از عوارض این نوع واکنش این است که، استخوانی که درست اطراف محل خروج عفونت قرار دارد به سرعت از بین می رود (در نتیجه موجب تشکیل نقاط سیاهی خواهد شد که در تصویر رادیولوژی قابل مشاهده خواهند بود). این فضا پس از تشکیل، با سلول های سیستم ایمنی پر خواهد شد که هدف آنها دفاع در برابر عامل تحریک کننده ای است که از انتهای دندان نشت می کند.
• در واقع، تشکیل رادیو لوسنسی پری آپیکال اندودانتیک یکی از شواهد ایجاد خط دفاعی توسط بدن فرد در برابر انتشار باکتری و عوارض جانبی عفونت از داخل دندان منشاء آن است.

دسته بندی رسمی ضایعات واقعی (رادیو لوسنسی) که تشکیل می شوند عبارت است از: پریودونتیت آپیکال، گرانولوم (توموری متشکل از جوانه های گوشتی) آپیکال، آبسه آپیکال مزمن یا کیست رادیکولار.

نیاز به درمان ریشه بر اساس تصویر رادیوگرافی

دیگر جزئیات مربوط به رادیو لوسنسی منطقه اندودانتیک

چرا در تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس دندانی که به درمان ریشه نیاز دارد، نقاط تاریک همیشه مشهود نیست؟

این امکان وجود دارد که دندان مشکل اندودانتیک پیشرفته داشته باشد اما زمانی که تصویر رادیوگرافی آن گرفته می شود، همه چیز مربوط به آن و بافت های پیرامون آن طبیعی و سالم به نظر برسند. توضیح این وضعیت پیچیده بسیار ساده است:

• پیشرفت تغییرات بافتی که در رادیوگرافی قابل مشاهده است مستلزم صرف زمان است. به همین دلیل ممکن است علائم و نشانه های دیگری نیز وجود داشته باشند که هشدارهای لازم برای لزوم بررسی دندان را بدهند. اما از نظر تصاویر رادیوگرافی، مشاهده هرگونه شواهد مبتنی بر پیشرفت شرایط آن، خیلی زود است.
• شاید این بواسطه شرایط طبیعی دندان باشد (از جمله استحکام اندک)، که هر تغییراتی که در آن بوجود می آید، آنقدر جزئی هستند که قابل شناسایی نیستند.

احتمالاً تنها 55 تا 65 درصد از درمان ریشه هایی که به علت پالپیت (شرایطی که در آن بافت عصب دندان هنوز زنده است اما ملتهب می باشد) انجام شده اند، در زمان تشخیص برای درمان اندودانتیک، شواهدی مبتنی بر وجود رادیو لوسنسی پری آپیکال در آنها مشاهده شده است.

چرا در تصویر رادیوگرافی نقطه ای سیاه رنگ نشان داده می شود؟

همانطور که در بالا توضیح داده شد، رادیولوسنسی درتصویر رادیوگرافی قابل مشاهده است زیرا تراکم استخوان آن منطقه کاهش می یابد (مواد معدنی کمتری دارد، یا اینکه فضای خالی واقعی کمتری در بافت استخوان آن منطقه وجود دارد). زمانی که تصاویر رادیوگرافی دندانپزشکی گرفته می شوند:

• مناطقی که تراکم استخوان آنها بالا است، قسمت های سفید رنگی نشان داده می شوند (که تحت عنوان رادیو اپاسیتی به آنها اشاره می شود). زیرا تراکم آن قسمت مانع اشعه های ایکس می شود، در نتیجه، آن قسمت از سنسور/ فیلم رادیوگرافی پوشانده می شود و قابل مشاهده نخواهد بود، در نتیجه آن قسمت به رنگ سفید یا روشن ظاهر می شود.
• در قسمت هایی که تراکم اندکی دارند، پرتوهای اشعه ایکس به راحتی از داخل ساختار عبور می کنند، در نتیجه روی فیلم/ سنسور رادیوگرافی نور تابیده می شود. در نتیجه، آن قسمت تصویر تیره تر ظاهر می شود (که تحت عنوان منطقه رادیو لوسنت شناخته می شود).

چه زمانی لوسنسی (نقاط تاریک) روی تصویر رادیوگرافی موثر است؟

قبل از آنکه یک ضایعه ی در حال رشد در قالب نقطه ای تیره رنگ در تصویر رادیوگرافی قابل مشاهده باشد، استخوان در منطقه ای که تحت تأثیر قرار گرفته است، در نهایت به جایی رسیده است که بسته به نوع استخوان (استخوان کنسلوس cancellous یا اسفنجی در مقایسه با استخوان کورتیکال که متراکم تر است)  موجود در آن قسمت، حداقل 7% و احتمالاً 30 تا 50% از مواد معدنی خود را از دست داده است. از آنجا که اتفاق افتادن این میزان تغییر نیاز به زمان دارد، تصاویر رادیوگرافی که در مراحل اولیه و طی کم کار شدن عصب گرفته می شوند، ممکن است علائم قابل توجهی از خود نشان ندهند، در نتیجه کمکی به تشخیص مشکل دندان نمی کنند.