وقتی صحبت از آناتومی دهان به میان می‌آید، ممکن است دندان‌ها، زبان و لثه‎ها در ذهن شما تداعی شوند. این اجزاء به صورت هماهنگ با یکدیگر کار می‌کنند تا عملکردهای حیاتی روزانه از قبیل جویدن، خوردن و حرف زدن را به انجام برسانند. اما اجزاء دیگری در پشت پرده‌ی این بخش‌های دهان وجود دارند که از اهمیت زیادی برخوردارند. غدد چشایی نقش بزرگی در حس مزه‌ی غذا دارند و اینکه شما کدام غذا را دوست دارید یا کدام را نمی‌پسندید. مینای دندان به دندان‌ها کمک می‌کند محکم و قوی باقی بمانند در حالی که آنها را از پوسیدگی حفظ می‌نمایند. یکی دیگر از اجزاء پشت پرده که نقش بزرگی ایفا می‌کند، سمنتوم (cementum) است.

سمنتوم دندان چیست؟

سمنتوم دندان چیست؟

دندان توسط چهار بافت پریودنتال درون استخوان فک نگه داشته می‌شوند که عبارتند از:

• استخوان آلوئولار یا استخوان فک
• الیاف لیگامان پریودنتال
• لثه
• سمنتوم

سمنتوم نوعی بافت همبند حاوی کلسیم یا مواد معدنی روی ریشه‌ی دندان است که با اتصال به فیبرهای محافظ دندان در استخوان فک، به استحکام دندان کمک می‌کند. البته ممکن است سمنتوم هم در ریشه و هم در تاج دندان وجود داشته باشد، اما ساختار آن متفاوت باشد. در برخی از پستانداران مانند، گیاهخواران، سمنتوم تا روی تاج دندان امتداد می‌یابد. در انسان‌ها، سمنتوم تنها ریشه‌ی دندان را پوشش می‌دهد.

مهمترین عملکرد سمنتوم ایجاد اتصال به فیبرهای کلاژنی است که در الیاف لیگامان پریودنتال وجود دارند. سمنتوم به حفظ انسجام و یکپارچگی ریشه و نیز حفظ وضعیت آن درون لثه و استخوان فک کمک می‌کند. از سوی دیگر، سمنتوم نقشی اساسی در بازسازی و ترمیم دندان ایفا می‌کند.

با افزایش سن، ممکن است لثه‌ها تحلیل بروند و دندان بدون پوشش باقی بماند که به تدریج موجب ساییده شدن سمنتوم و بدون پوشش ماندن عاج دندان می‌شود.

ساختار سمنتوم

ضخامت سمنتوم در بخش‌های مختلف ریشه‌ی دندان متفاوت است. در قسمت نوک ریشه، و در صورتی که دندان بیش از یک ریشه داشته باشد، بین دو ریشه  به ضخیم‌ترین حد خود می‌رسد. در بالاترین بخش ریشه، جایی که ضخامت آن حدود 10-15 میکرون است، نازک‌ترین قسمت سمنتوم است. سمنتوم در نوک ریشه، حدود 50 تا 200 میکرون ضخامت دارد و در برخی قسمت‌ها به 600 میکرون هم می‌رسد. سمنتوم ساختاری یکپارچه دارد که به میزان طول الیاف لیگامان پریودنتال روی لایه‌ی بیرونی ریشه و درون عاج دندان را پوشش می‌دهد.

سمنتوم شباهت بسیار زیادی به استخوان دارد اما هیچ خون یا عصبی در آن وجود ندارد. بعلاوه، با جابجایی دندان سمنتوم نیز جابجا می‌شود.

سمنوم به رنگ زرد کم رنگ است و سطحی مات دارد. سمنتوم شبیه مینای دندان، اما اندکی نرم‌تر است. علاوه بر آن نرم‌تر و معمولا نفوذپذیرتر از عاج دندان است، که البته این میزان نفوذپذیری با افزایش سن کاهش می‌یابد.

انواع سمنتوم

می‌توان سمنتوم را از جهات مختلف دسته بندی نمود.

سمنتوم دندان چیست؟

از نظر مکانی:

سمنتوم رادیکولار یا ریشه‌ای (Radicular cementum)

سمنتومی که در سطح ریشه‌ی دندان وجود دارد.

سمنتوم کورونال یا تاجی (Coronal cementum)

سمنتومی که در مینای پوشش تاج دندان وجود دارد.

از نظر سلولی:

سمنتوم سلولار

سمنتوم حاوی سمنتوسیت است که در خلل و فرج سیمان سلولی وجود دارد.

سمنتوم آسلولار

سمنتومی که درون ساختار خود هیچ سلولی ندارد.

از نظر وجود رشته‌های کوچک کلاژن درون ساختار خود:

سمنتوم فیبریلار (Fibrillar cementum)

سمنتومی که درون ساختار خود فیبرهای واضح و شفاف از نوع کلاژن نوع 1 دارد.

سمنتوم آفیبریلار (Afibrillar cementum)

سمنتومی که فاقد هر گونه فیبر کلاژن نوع 1 است که به راحتی قابل تشخیص باشند. در عوض، ساختار سمنتوم به گونه‌ای است که از استحکام بالایی برخوردار است.

نقش سمنتوم در حساسیت دندان و بیماری لثه

سمنتوم دندان چیست؟

از دست رفتن سمنتوم از جمله عوامل اصلی است که، در کنار از دست رفتن مینای دندان و تحلیل لثه، منجر به حساسیت دندان‌ها می‌شود. نتیجه‌ی این فرایند، بدون پوشش باقی ماندن عاج دندان است. از جمله علائم حساسیت دندان عبارت است از درد کوتاه و شدید در یک یا چند دندان. اگر تا به حال برای شما پیش آمده است که با نوشیدن آب سرد در دندان خود درد شدیدی حس کرده‌اید، احتمالا حساسیتی دارید که نیاز است در رابطه با آن با دندانپزشک مشورت نمایید.

بیماری لثه می‌تواند منجر به از دست رفتن سمنتوم نیز شود. طی مرحله پریودنتیت، آسیب جبران ناپذیری به استخوان و فیبرهایی وارد می‌شوند که دندان را در مکان خود نگه‌ داشته‌اند. در مراحل پیشرفته‌ی پریودنتیت، این استخوان‌ها و سمنتوم تخریب می‌شوند. این اتفاق منجر به از دست رفتن دندان خواهد شد. در برخی موارد ممکن است نیاز باشد دندان کشیده شود.

حفظ دندان‌ها با رعایت دقیق اصول بهداشتی، بهترین راه برای اجتناب از مسائل احتمالی است که در پی از دست رفتن سمنتوم، یا بدتر از آن، از دست رفتن دندان بروز پیدا می‌کنند. از خمیردندانی استفاده نمایید که بتواند دندان را در برابر حساسیت‌های دندانی حفظ نماید و کلسیم طبیعی دندان را مجددا احیا نماید.